"ALLAH KERİM YERİ"! Ne demek ? Bu deyimin bu sözcüğünün anlamını biliyor musunuz? Müslüman kahvelerinde fakirlerin para vermeden oturduğu ve yattığı yer "şirvan" Kadim Tarihte Kıraathane bir kültür yuvasıydı zamanla kahveye gelen kişinin birçoğunu yozlaştığını görüyoruz. Geçmişte kahve; bir eğitim kurumu gibi büyüklerin deneyiminden edebi konuşma, sanattan şairlere kadar toplumun bir aynasıydı… Geçmişte, kahve de kitap, gazete, dergi okurdu. Ünlü romancı yazarımız “Orhan Kemal”, “Yaşar Kemal” gibi ünlü romancı yazarı, sık sık Adana kahvehanesinde bulunmuş. Birçok yapıtlarını Adana, Kahve kültüründen kahvede oturan halkın anlattığı öyküleri romanına yansıtıldı. Mardin kenti o yıllarda kahve müdavimi Kahve de ne yapardı ve nasıl vakit geçirirdi: Geçmişte Mardin’de her sanatkâr toplumun, kendi mesleğine uygun kişilerle oturup kalkardı. Mardin kıraathanelerinde insanlarımız kendi aralarında sohbet ve mahalli klasik Arapça da müzik dinlerdi. Birçok günlerde bu tür kıraathanede Hikâye anlatılır başka günlerde de müzik şöleni yapılır ve kahvede oturan da dinler, böylece kültürlerini geliştirirdi. Geçmişte birçok günlerde otobüs firmalarının şoförleri yol güzergâhlarında dinlenme tesislerde oturan Urfalı küçük çocuklar dinlenme tesislerinde müzik şöleni yolculara sunarlardı. O yıllarda Urfa’nın kazası, Bilecik’ten gelen genç yolcu müzisyen takımı Mardin’deki kahveyi daha da şenlendirirdi müzisyen takımı. Ayrıca, Kahvede oturan orta yaşlı ile genç kuşak arasında muhabbet sohbetleri askerlik hatıraları anlatılır; diğer tarafta Bilecik’ten gelen müzisyen çalgıcı bu gençleri müzik eşliğinde kahvede insanı coştururdu. Kahvede çalışan kahveci kalfası gençlere içecek meşrubat getirir. Kahvede oturanlar, çay, kahve veya şerbet içer, Bu çalgıcı takımının hareket saatleri geldiğinde daha başka bir otobüste yolculara para karşılığında bu müzisyen gurubu bu sefer sanatlarını otobüste de icra ederdi. Kahve de su bedava verilirdi çeşme suyu sürahide doldurulur garson soğuk su diye bağırır yüksek sesle müşteri duyacak şekilde haykırırdı, kahvede oturan müşteri canı isteyen susayan bedava sülahi içindeki sudan bardağa döker müşteri de bardaktan su içerdi...." YAZAN .Sadettin Noyan Mardin Urfa Han meydanı ve kahveleri. Photo : Pietschmann