Orta Asya'da, Çin hakimiyetindeki Doğu Türkistan bölgesinde, Turfan'da Bulunan Türk Mühendislik Harikası; Kariz Kanalları;

M.Ö. 500 yıllarında Uygur Türkleri tarafından çölün altında inşa edilen bir yer altı su şebekesidir.

Kariz Kanalları, Tian Şan'dan topladıkları suyu çölün altından geçirerek Turfan'daki yerleşim yerlerine taşıyor. Kanal boyunca aralıklı olarak açılan kuyular yardımıyla tarım arazileri sulanıyordu.

Bu devasa yapı, Çin Seddi kadar yüksektir. Çölün altında ağ gibi örülmüş kanallar Çin'in 3 büyük mimari harikası arasında yer alıyor.

Kanallar Müze haline getirilerek ziyarete açılmıştır.

Tian Şan ile Turfan Bölgesi arasındaki kısım aşırı sıcak çöllerden oluşuyor. Bu nedenle suyun buharlaşmasını önlemek için bu kanallar yeraltına inşa edilmiştir.

Kariz Kanalları, Çin tarafından Çin Seddi ve Pekin-Hangzhou Büyük Kanalı ile birlikte Antik Çin'in üç büyük mimari harikası olarak tanınmaktadır.

Dünyadaki ikinci medeniyet harikası olarak kabul edilen bu yapı, 6000 kilometre uzunluğuyla Çin Seddi'nden sonra ikinci sırada yer alıyor.

Çölün altına ağ gibi örülmüş bu kanalların toplam uzunluğu 5000 kilometrenin üzerindedir.

110 metre derinliğe sahip kanallarda düzenli aralıklarla kuyular açılmıştır. Turfan'da 90, 80, 70, 60 numaralı bu kuyular 10 metrenin altına iniyor. bu kanalların tamamı yer çekimi kuvvetiyle çalışmaktadır.

Kariz yani Kehriz kelimesi; Bugün Anadolu'da kullanılan "keriz" anlamına gelir. bu kelime; sebil , herkesin kullanımına açık çeşme demektir.

Turfanda kelimesini de hala günümüz Türkçesinde de kullanıyoruz...