El-Cezerî'nin Filli Su Saati

El-Cezerî (1136-1206), ismini bir Türkmen beyi olan 'seyyid' Artuk Bey'den alan Artuklular döneminde (1102-1409) bugünkü Diyarbakır civarında yaşamış büyük bir mühendistir.

Eşsiz icatlarıyla dünyaya nam salan El-Cezerî' ye "zamanın harikası" denilmiştir. Cizreli büyük mucit aslında günümüz bilgisayarlarının temeli olan, robot saatler, su makineleri, şifreli kilitler/ kasalar, termos, otomatik oyuncaklar gibi 50'ye yakın makinenin mucididir. O'nu özel kılan asıl özeliği icatlarını Leonardo'dan tam 150 yıl önce yapmış ve kitaplaştırmış olmasıdır.

Cezerî, bu icatlarının arasında daha çok ''Filli su saati'' icadıyla tanınır. El-Cezerî'nin ilkin yapmış olduğu eserlerden Filli su saati, en ünlü ve en çok duyulan icadıdır. Bu saatte kullanılan her bir figürün sembolik bir değeri olduğuna inanılır. Cezerî'nin ünlü bu saatinde Hint Fili, Mısır Zümrüdüanka'sı, Çin Ejderi ve ünlü komutan Selahaddin Eyyubi'nin bir figürü bulunuyor.

Mekanik sistemde kuşun ağzına gelen topun ağırlığıyla ejderha figürü aşağı doğru hareket eder ve bir fil bakıcısı figürü vazoya düşer. Bu düşüş sırasında bakıcının kolu da hareket etmiş ve top vazoya girmiş olur. Bu süreç otuz metal topla tekrarlanır ve her bir topta 30 dakika, yarım saatlik bir süreç tamamlanmış olur.

Derleyen: Sinan Acartürk
Kaynak: vikipedi
Görsel: msmborgtr